Fonte: Piemontèis ancheuj

La famija Lancia, conossùa dzortut ant ël camp ëd j’automòbij, a l’ha soe orìgin a Fobel, un pais ëd montagna, agrìcol e turìstich, ëd l’àuta Val Mastlon, un-a dle valade lateraj ëd cola dla Sesia, visadì la Valsesia.

L’impegn dij Lancia ’nt ël mond ëd j’afé a buta soe rèis con Giusèp, fieul ëd Vincens, nassù ’nt ël 1822. Vers la metà dël sécol, Giusèp as trasferiss a Turin, andoa ch’a anandia sùbit n’atività industrial e comersial, ant la qual as buta a sò fianch un frel. Giusèp as fà sùbit noté coma inventor: ant ël 1850 a ven premià a l’Esposission ëd Turin na soa màchina për travajé la carn, ch’a l’avrà na bondosa difusion dzortut an Fransa. Da col moment a dventa, sia coma inventor, sia coma industrial, un precursor ant ël camp ëd l’industria dla conservassion alimentar, che an coj ani là a garantìa ’d ritm ëd chërsùa e guadagn ëstrasordinari.

Le prime conserve alimentar as fasìo vëdde an Piemont al temp ëd la guèra an Crimea (1855-56). A j’ero stàit pròpi ij frej Lancia a pronté, scond ël metod Appert (dal nòm ëd l’anticipator ant la técnica ëd conservassion dël mangé, ël fransi Nicolas François Appert ch’a l’avìa realisà, a parte dal 1804, la manera për guerné d’aliment animaj e vegetaj sarà ermeticament andrinta a dë scàtole ’d metal, mantniend-ne antregh ël gust e l’integrità) modificà sostituiend al bagn-maria l’usagi dël vapor, le scàtole ’d carn ëd beu bujìa, destinà a arvelesse ’d granda utilità an Crimea për le trope piemontèise e a ancontré ’dcò ’l favor ëd l’esèrcit inglèis ch’a l’avìa comandane an granda quantità. J’inovassion portà al metod Appert a l’avìo valuje ai Lancia na midaja d’argent ëdcò ’nt l’esposission tenusse a Turin ant ël 1858. Da col moment Giusèp a l’avìa fàit registré vàire brevèt ant ël camp ëd la conservassion alimentar: ant ël 1856 na màchina për fé cheuse la carn a vapor con ëd caudere a dobi còrp e n’angign për buté la carn ant ij buej an manera continua; ant ël 1868 un sistema për la conservassion ëd carn e pess con ëd frisidèr particolar; ant ël 1881 na caudera ch’a girava destinà a esse dovrà ’nt jë stabiliment militar.

Al temp midem a l’avìa viagià motobin an Euròpa e an Mérica Latin-a andoa ch’a l’avìa investì part dij sò profit ant na fàbrica për la produssion ëd carn an scàtola a Buenos Aires.

Ant ël 1873 a l’avìa costituì na società për aprovisioné le carn cheuite a la Comun-a ’d Milan, quàich ani apress a l’avìa fornì pì che un milion dë scàtole ’d carn al govern ëspagneul; dal 1877 al 1899 a l’era stàit un dij pì important fornitor ëd l’esèrcit italian.

Ant ël 1891 a l’avìa publicà ’l Manuale del Macellaio e del Pizzicagnolo, ëdcò con ël but ëd fé spantié soe màchine. Tra soe produssion a l’era staje ’dcò un bròd an dà, «ël bròd Lancia», ch’a l’avìa otnù un sucess pì che bon. Ant ël 1860 a l’avìa podù soagnesse dla qualifica ’d «Provveditore del Principe Eugenio di Savoia Carignano».

Vers la fin ëd l’Eutsent, Giusép a l’avìa catà, për fene soa abitassion, ël palass ch’a-i é an cors Vitòrio Emanuel al nùmer 9. Ambelelì Vincens, nà ai 24 d’Agost dël 1881 a Fobel, ters dij quatr fieuj nassù dal matrimòni ’d Giusèp con Marianna Orgiazzi, a l’era andàit ancontra a sò destin ant na manera ch’as podìa nen prevëdde. Ant ël palass a-i era un negòssi che un dij Lancia a l’avìa fitaje a un tal Gioann Ceirano, ëd Coni, costrutor ëd biciclëtte e, dzortut, futur pionié dl’automòbilism italian.

Vincens pòch tirà da jë studi scolàstich, ai quaj ël pare a l’avia adressalo, ma motobin ëd pì da la mecànica e dai motor a l’avìa convinciù, nen sensa fatiga, sò pare a fej-je lassé e a l’era fasse assume da Ceirano, ufissialment coma contàbil, ma për dabon coma amprendiss mecànich, avend coma magìster d’ecession l’ingegné Aristide Faccioli, futur progetista d’automòbij Fiat e dël prim aeroplan dël tut italian.

An pòch temp Vincens a l’era dventà un mecànich con na competensa ecessional. Quand che Gioann Agnelli, ant ël 1898, a l’avìa catà al complet la dita Ceirano, Lancia, ch’a l’era ’dcò un provèt pilòta, a l’era dventà, con pen-a vint ani, cap colaudator ëd la pen-a nà Fiat.

Tra ’l 1900 e ’l 1909, corend donca pròpi su d’automòbij Fiat, a l’é stàit un di pì grand campion dël volant ëd sò temp.

Ant ël 1906 Vincens a l’era butasse për sò cont e a l’avìa fondà na soa fàbrica d’automòbij destinà a costituì ’l moment pì àut ëd l’aventura da imprenditor dij Lancia e a rende ’l nòm ëd famija avosà an tut ël mond, mersì a na produssion ëd viture sèmper inovative e con un livel pì che àut ëd qualità.

Santacros ëd Civass