Sottopongo ai Lettori di “Civico20News” questo documentato articolo dell’amico Bruno Vignetta, allievo del corso di “Storia e letteratura piemontese 2014-2015”, tenuto dal Prof. Giuseppe Perrone (m.j.)

Ël monument a l’é butà an mes a la piassa andoa a-i é ‘l Palass dla Comun-a e a rapresenta Amedeo VI ëd Savòia, ciamà ‘l Cont Verd, ant ël mentre ch’a dà ël colp ëd grassia a doi nemis a pansa drita, për tèra. A veul arcordé n’assion ëd la guèra contra ij Turch che ‘l Cont a l’ha fàit për contenté ‘l Papa Urban V e për giuté l’imperador Gioann Paleòlogo, sò cusin.

Ant ël 1842, ant l’ocasion dël marriage dël prinsi arditari Vitòrio Emanuel II con Maria Adelàide arsiduchëssa d’Austrìa, ‘l consèil ëd la Comun-a a decidìa ’d fé tiré su ‘n monument al Cont Verd. ?l model an giss ëd la statua a l’é stàit pensà e realisà da Giusep Bogliani ma a l’é restà ant la cort del Palass fin a tant che ‘l rè Carlo Albert a decid ëd regalé la stàtua a la sità ’d Turin.

Ël monument ch’a dovìa esse butà al pòst ëd la stàtua dël Bogliani, a ven comissionà a l’artista Pelàgio Palagi.

Ij travaj a ‘ncamin-o ant ël 1844 e a finisso ant ël 1847, ma la stàtua a resta për diversi ani ant ij locaj dla Fonderia dij Frei Còlla fin a l’inaugurassion ch’a ven fàita ant ël 1853.

Ël 7 ëd magg dël 1853 ël rè Vitòrio Emanuel II a inàugura finalment ël monument, a la presensa ‘d Camilo Benso Cont ëd Cavour.

Con cost monument-sì a ‘s volìa dcò arcordé a tuti ij turinèis le lontane e gloriose rèis dij Savòia e come a fèisso stàit ampegnà ant la difèisa dij Cristian contra ij Turch.

Ma a l’inaugurassion a-i nass na discussion dëscadnà da l’Almanach Nassional ch’a vëdrìa come protagonista dël monument nen Amedeo VI ma sò fieul Amedeo VII ciamà ‘l Cont Ross, ant l’assedi dla sità ‘d “Bourbourg “ contra j’Inglèis.

Come a bastèissa nen, a l’é stàje n’àutra crìtica. Mirand ‘l monument con atension, a smija che ‘l Cont Verd, mentre a tira ‘l colp con la spada, a varda drit dë dnans e nen sò nemis a tèra. Chi a sta ‘d front al monument a l’ha l’impression che ‘l colp dë spada a-j ven-a giù drit sla soa testa, nopà sël soldà ch’a stà për tèra. Për sòn al monument a l’é stàit dedicà n’epigramma critic dal Cav. Baratta:

“Chi percuota costui non è ben chiaro, 

ma Prence essendo d’intelletto raro, 

scommetter si può uno contro diece 

che bastonar intende chi lo fece.”

La piassa a l’ha n’orìgin ch’a ‘s perd ant ël temp. Sta fassa ‘d teren a l’era pitòst amportanta già ai temp ëd Roma, dal moment che soa forma retangòlar a corispondërìa con le mzure dël “forum” ëd la veja “Julia Augusta Taurinorum” ancorporand ëdcò la vzina piassa dël “Corpus Domini”.

A l’é stàita riprogetà tra ‘l 1756 e ‘l 1758 da Benedet Alfieri. Da l’età ‘d mes fin-a al 1828 a l’é staje ‘l mërcà dj’erbagi a dle ortaje. Për cost motiv sì për tuti ij turinèis bele adess la Piassa dla Comun-a a l’é conossùa con ël nòm ëd Piassa dle Erbe.

A-i é dcò da dì che lë spassi sota ij pòrti dnans al Palass a l’era ciamà con schergna da la gent Borsa dij Busiard, fòrse përché ij mërcant, che lì a butavo ij banch, a fregavo sla qualità e sël pressi dla marcansìa o fòrse për ël vissi ‘d chi a l’ha d’incàrich polìtich ëd fé ‘d promësse sensa peui rispeteje.

Gnente ‘d neuv sota ‘l sol!!!

Bruno Vignetta

Allievo del corso “Storia e letteratura piemontese 2014-2015”

(Prof. G. Perrone)