Fonte: Piemontèis ancheuj

An Piemont a esisto bin tre Comun-e ch’a l’han, an piemontèis, ël midem topònim, Coasseul, ch’a l’é stàit virà an italian con Coassolo Torinese (Comun-a postà ’nt la Val dël Tess, nen lògn da Lans Turinèis), Quassolo (postà ant la val ëd la Dòira Bàutia, visadì ant l’àut Canavèis squasi al confin con la Val d’Osta), e Coazzolo (ùltima Comun-a dël dëdlà ’d Tane o ’dcò prima Comuna dle Langhe astesan-e sla stra për Alba – N.d.R. Pais ch’a l’ha vist nasse l’amis Piero Montanaro e për sòn a passerà a la stòria).

L’orìgin dël topònim, an relassion a Coassolo Torinese, a l’é gropà a na veja tradission scond la qual, durant l’epidemìa ’d pest nèira dël 1300, ant ël pais a l’era mach pì restaje un sol abitant che parèj a crijava soa disperassion e l’arcesta d’agiut: «So qua sol» (I son restà ambelessì da sol). Scond n’àutra version, ël nòm a sarìa gropà al caraterìstich cioché che, solengh, a dòmina un montruch dzora e a na certa di-stansa da la cesa parochial. N’ùltima ipòtesi a veul che ’l topònim a sia d’orìgin roman-a, rivand dal vocàbol latin «coactus» (ch’a veul dì: nen lìber, përzoné), e ch’a podrìa arferisse a na località dovrà coma leugh ëd përzonìa o d’esili për ëd përzoné comun o ’d guèra.

A peul esse che gnun-a dle tre teorìe arportà a sia vera, da già che la Comun-a a l’ha cambià sò nòm vàire vire ’nt ël passé dij sécoj. Fasend arferiment a quàich document e d’Autor pì vsin a nojàutri, as treuva: Covaczolio ant ij cont ëd la Castlanìa ’d Lans dël 1332-3 e dël 1350-1; Coazzolo e Cossolo ant un at ëd vèndita dël 1672; Coazzolo ant le Relassion ëd j’intendent dël 1742 e 1753; Coazzolo e Coassolo in Giulio (1799) e in Degregori (1801); Quazzolo in Francesetti (1823); Coazzolo, Coassolo, Quazzolo in G. Casalis (1839); Quassolo in Cibrario (1851, 1862); Cuassolo in Clavarino (1867).

Coma ch’as ved, an quàich cas, la denominassion ëd Coassolo a arsulta idéntica a cola ’d Quassolo e Coazzolo. A l’é evident che lòn a dovìa fé nasse soens d’antrap për l’aministrassion ëstatal e ’d conseguensa për le comun-e e la popolassion.

An mérit a l’etimologìa dël topònim ëd Coasseul e dij sò tre derivà an italian, al dëdlà dle tradission e dle legende, a van pijà an considerassion le tesi esprimùe a col propòsit da doi glotòlogh avosà.

Dante Olivieri ant ël Dizionario di toponomastica piemontese (1965) a scriv: «Coasso (Forte del), presso Ivrea… Va raggruppato con… Coazze, comune Susa, … ed anche con Coassòlo, comune, Tor., e Coazzolo, comune, Asti: i quali corrispondono alla voce antica canavesana covazio, comasca coasc, cuàss “covo, caverna”. Olivieri dzorpì a specifica: «Quassòlo, com. Ivrea; … Pura variante grafica di Coassòlo».

A propòsit ëd Quassolo (e donca ’dcò ’d Coassolo e Coazzolo) n’àutr glotòlogh, Pietro Messia ant lë studi Sull’etimo Quassolo (1910), a l’avìa già anans portà l’ipòtesi che ’l topònim a podèissa rivé da la base dël latin volgar cov (cou), ch’a veul dì «cavo, concavo». Sòn a va nen contra a l’ipòtesi ëd Olivieri, nopà a la fortiss.

La confusion toponomàstica a trovava na fin con la parèj dita «Lej Rattazzi» n.3702 dij 23 otóber 1859 a ch’a rësguardava la division aministrativa (an provinse, circondari, mandament e comun-e) dël Règn ëd Sardegna, dòp ëd l’anession ëd la Lombardìa, conseguensa a la pen-a finìa II Guèra d’Indipendensa. Con cola lej le version definitive dij topini a j’ero stàite: Coassolo (prov. Turin, circ. Turin), Quassolo (prov. Turin, circ. Ivrèja) e Coazzolo (prov. Lissandria, circ. Asti; ancheuj provinsa d’Ast).

Ancora n’àutra precisassion a sarìa staje apress con la gionta për Coassolo dël determinativ «Torinese» che, dòp d’esse stàita aprovà con delibera dël Consèj Comunal dij 14 magg 1863, a l’era stàita uficialisà dal Regio Decreto n. 1425 dij 5 stèmber 1863.

Santacros ëd Civass