Fonte: Piemontèis ancheuj

Da na quindzen-a d’ani i luv a son tornà a fesse vëdde an Piemont, andoa che quàich strop a l’é giumaj fiss an chèich valada dle provinse ’d Coni e Turin.

A smija che l’ùltim luv an Piemont a fussa stàit massà ’nt j’anviron d Mondvì ’nt ël 1921. Comsëssìa ’nt ij temp passà ij luv a j’ero bastansa spantià e a l’era sèmper ëstaje na libertà assolùa për la cassa ’d costi ravass, dato ch’a l’era ’nt l’anteresse comun che sò nùmer a calèissa, për colpa dla pericolosità për la popolassion e për le bestie domestie.

A l’é ’n fàit acertà che la presensa dij luv ant ij bòsch e sle montagne a l’ha fàit nasse un bel fàit ëd nòm ëd località (topònim) gropà a costi animaj così fros. Un pòch daspërtut as treuvo (a basta consulté le cartin-e geografiche a pcita scala. N.d.Trad.) as peulo ancontresse pra, comba, brich, tampa, balma, fontan-a, quara, pera, e via fòrt dël luv.

A-i son ëdcò bin quatr Comun-e piemontèise ch’a colego so nòm a na presensa pì o meno antica dij luv an sël teritòri.

Cantalov Lìgur a l’é na Comun-a ’nt ël meridion oriental ëd la provinsa ’d Lissandria, sla drita dël torent Borbera, apopré a 20 chilòmetri da Seraval Scrivia. Scond dë studios cost nòm a treuva na spiegassion ant ël fàit che cola a fussa na zòna andoa ch’as sentìo uché ij luv (nen pròpi un cant ël sò).

Montluv Albèis, anciarmant pais ëd le Langhe, a des chilòmetri da n’Alba, an provinsa ’d Coni. A smija che sò nòm a peussa derivé da na legenda scond la qual col leu a l’era popolà dai luv. A dimostrassion ëd sòn sl’ansëgna dla Comun-a a-i é pròpi un luv postà sël cò ’d na montagna simbòlica.

Loasseu (Loazzolo), a l’é na rijenta Comun-a langareula ancora ’nt la part pì meridionala dla provinsa d’Ast, apopré a des chilòmetri da Canej. Ancheuj a l’é arnomà e avosà për sò vin Moscà e dzortut për ël Moscà Passì DOC. Cost pais ant ël 1227 a l’era ciamà Lupatiolum, visadì ’l pais dij luv, servaj e pien ëd rivass. Ancora ’nt ël 1850 na crija dël giovo ministr ëd l’agricoltura, Camillo Benso cont ëd Cavour, a promëtìa n’arcompensa ai viton ëd col pais, con në scu d’argent për minca luv massà. Coma conferma ’d costa reputassion sl’ansëgna dla Comun-a a l’é rapresentà un luv ant un bòsch.

Cantaluva a l’é na Comun-a sle colin-e dla val Nos, apopré a des chilòmetri a nòrd ëd Pinareul, an provinsa ’d Turin.

L’antërpretassion pì bon fé an dis che so nòm a vorìa dì che cola a l’era na località «andoa che na luva a cantava». D’àutra part se i pijoma an considerassion ël termo piemontèis «cant» (dal qual a riva ’dcò canton) a veul significhé nen mach l’esibission vocal con le canson, ma ’dcò «lato, parte»; alora a l’é possìbil consideré la question con l’indicassion ëd la vsinansa a un leu andoa a vivìo ij luv, pròpi «ël pòst dij luv».

Ëdcò ambelessì l’ansëgna comunal a arsent ëd coste derivassion e donca a-i é ansima un luv rampiant.

An conclusion Cantaluv, Montluv, Loasseu e Cantalùa a arsulto tuti d’esse stàit, na vira, ëd pòst bin frequentà dai luv.

Tut bin? Tuti d’acòrdi su coste dissertassion? Eh nò, car amis! Pen-a finì ’d pronté cost artìcol da mandé a la redassion ëd Piemontèis Ancheuj, ciapà da në scrupol con torment, i l’oma vorsù verifiché le notissie con lòn ch’a-i é sl’Aragnà, parèj i l’oma dëscuvert che:

Cantalov: d’àutri studios a penso (an fond a l’é sò mësté col dë studié e ’d pensé ’d còse da luv) che ’l topònim a cala da la rèis pre-indoeuropenga kantl-op ch’a veul dì «eva d’adoss». Scond d’àutri a podrìa nopà rivé dal nòm latin Campus ad lucum (Camp dacant al bòsch).

Cantaluva: a venta ten-e present che lup a l’é ’dcò n’àutra rèis pre-indoeuropenga ch’a veul dì «pera, placa ’d pera», sòn a spòsta l’arferiment topogràfich dal luv a n’aspet morfològich dël teritòri. Sèmper scond ij sòlit àutr ëstudios cost topònim a l’é d’orìgin dai Gaj antich e a veul dì «ròca ansima ai brich».

Rivà a sta mira, sèmper pì rusià da ’ndrinta dai dubi, i l’oma vorsù consulté ’l Dizionario di toponomastica piemontese ’d Dante Olivieri (1965) e lì i l’oma trovà che:

Loasseu (Loazzolo): cost topònim a «dev esse derivà, con sufiss diminutiv –òlo, dal nòm latin ëd përson-a Lupatius»;

Montluv: ël topònim «(a riva), con probabilità da Lupo, coma nòm përson-a ».

Adess i soma na frisa frapà e is ciamoma che fin ch’a l’abio fàit ij luv d’antica memòria, che n’antërpretassion miraco na frisa tròp legera dla toponomàstica, a atribuìa a le quatr Comun-e dont i l’oma parlà anans.

vorend schersé as podrìa pensé che a son tuti scapà an serca ’d n’arfugi al sicur dai cassador e ch’a l’han trovalo ’nt l’ansëgna dla Comun-a ’d Quarna Dzora, ant la provinsa neuva dël verban-Cusi-Òssola, a eut chilometri da Òmegna con na larga veduta sël lagh d’Òrta, ant la qual a-i é pròpi rapresentà un luv.

Santacros ëd Civass