Fonte: Piemontèis ancheuj

L’aeropòrt militar ëd Casele a l’era stàit inaugurà ai 17 ëd luj 1937, ma ai 30 ëd novèmber 1944 a vnisìa distrut dël tut dai tropié alman. Già ’nt ël 1946, pen-a finìa la Sconda Guèra Mondial, as sercava na zòna ideal për ospité ’l neuv aeropòrt ëd Turin; scartà chèich proget na frisa tròp ëd fantasìa, a j’ero stàit pijà an considerassion sinch leu: Casele, Vineuv, Venarìa (andoa ch’a fonsionava n’aeropòrt militar), Turin Mirafior (andoa che già as trovava ’l pì gròss aeropòrt italian, inaugurà ’nt ël 1911 e demolì apress ëd la guèra) e ’l camp ëd l’Aeritalia ’d cors Fransa a Turin, ch’a l’era già dotà ’d na pista ’d preuva për la FIAT, terminal, dal luj 1946, ëd na linea Turin–Milan-Roma.

La preferensa a sarìa peui cascà su Casele, postà bele mach a 15 chilòmetri da la sità e ’dcò mersì al fàit che a l’era, a coj temp, compagnà da la presensa dla nebia mach për 12 di a l’ann.

Ël prim proget, 4 piste ’d 2.000 méter ancrosià a àngol ret, euvra dj’ingegné Dino Lora Totino e Tullio Ibba a prevëdìa la spèisa ’d doi miliard e la realisassion an doi temp, për question econòmiche. Ai 14 ëd magg dël 1948, su inissiativa dl’Associassion Pro Torino e Piemonte, l’ingegné Lora Totino, cont ëd Cervinia, ideator e costrutor ëd le funivìe dla stassion dë schi valdostan-a (1936) e l’avìa tenù na conferensa bin satìa ’d batiman ant ël salon ëd la Camera ’d Comersi ’d Turin. L’ingegné a l’avìa dimostrà coma che a-i fussa lë bzògn pressant ëd dé a Turin n’aeropòrt civil për fela intré ’nt ël gir ëd le comunicassion aeree Internassionaj, element essensial për soa industria e soa economìa. Dòp d’avèj superà la filonghera dle dificoltà burocratiche e pràtiche da sauté për la realisassion dël proget, Lora Totino a l’avìa ’nvità ij present a fesse caria dla càusa dl’aeropòrt dë ’dnans a j’autorità e a j’avosà përsonalità econòmiche ’d Turin. Ispirà da le paròle d’incitament dovrà dal conferensié, ël poeta roman Flip Tartufari a l’avìa scrivù për l’ocasion un dròlo e divertent sonèt an dialèt romanesch dedicà a l’aeropòrt ëd Casele.

L’aroporto de Caselle

Forza Gianduja, questi so’ momenti

per dà fiato a le trombe e strillà forte,

sinnò Torino ciaverà la sorte

de perde l’aria de li Continenti.

Nun è più tempo da fa comprimenti

-je dice Giacometta- tante vorte

t’hanno fatto vedé le cose storte.

Pianta le cortesie, strilla: Accidenti!

Solo si er Toro dà qualche scornata

la repubbrica forse aiuterà

sta povera Torino martoriata.

Si nun strilli vedrai che bel lavoro!

Metteranno ar Palazzo de Città

lo stemma co la femmina der Toro.

Belavans ch’a-i fusso tante bele ’ntension e con l’incoragiament, fin-a poetich, ël temp a seguitava a passé sensa fërmesse.

N’acelerassion al proget a sarìa rivà sia da la sospension ëd la linea Turin-Milan-Roma, për la nen idoneità dël camp ëd l’Aeritalia, e ’dcò, belavans për colpa dël disàster aereo dij 4 ëd magg 1949 ant ël qual la squadra ’d fotbòl dël Turin, con dirigent, giornalista e echipagi a muirìo sl’aereo ch’a rivava dal Portugal e ch’a ’ndasìa a sfracelesse sël daré dla Basilica ’d Superga. Ëd l’incident a sarìa stàita dàita la colpa, dzorpì che a la nebia, ëdcò al fàit che, për amboché la pista, a ventava passé dzora dla colin-a, mentre Casele, coma ch’a l’avìa scrivù ’l comandant ëd la 1a zòna aerea, general Drago, a l’avìa «doi còni d’avzinament a la pista sensa qualsëssìa ostàcol ant j’anviron për 18 e 20 chilòmetri».

Ai 7 ëd fërvé 1950 ël proget ëd l’aeropòrt a vnisìa presentà a la Comun-a ’d Turin. A prevëdìa la costrussion ëd na pista sola an ciman con longhëssa ’d 2.150 méter e larghëssa ’d 60 méter, con doe fasse ’d sicurëssa an tèra batùa. Dòp ëd dëscussion assè longhe, ël consej ëd la Comun-a a aprovava ’l proget ai 28 ëd mars pijand la decision dë stipulé doi mutui për un total ëd 1 miliard e 200 milion për ël finansiament dij travaj.

Costi tutun a podìo mach ancaminé ’nt ël mèis ëd luj përchè anans a l’era stàit anulà ’l concors con ël sospet ch’a fusso staje ’d càmore, peui a l’era staje ’l ricors dij padron dij teren agrìcoj contra l’espròpri e dòp, tant për giontejne ancora ’n tòch, a surtìo ’d gran-e con ël polìgon militar ëd Lombardor sl’Acampament. A fòrsa ’d fé as rivava a l’inaugurassion ëd l’aeropòrt Sità ’d Turin ch’as tenìa ai 30 ëd luj 1953, a l’era na dumìnica, con la presensa dj’autorità militar, civij e religiose.

L’arsiprèive ’d Casele, can. Ferdinand Miniotti a dasìa la ritual benedission a n’euvra ’mportanta che ancora ancheuj [2010], passà bin 57 ani, a pòrta an tut ël mond ël nòm ëd Casele e a spantia për ël Piemont mijara ’d viagiator e turista.

Santacros ëd Civass