Fonte: Piemontèis ancheuj

Un përsonagi piemontèis pòch arcordà a l’é ’l pitor e dissegnator Paolo Paschetto, tramentre che na soa euvra a l’é da tuti motobin conossùa: ël sìmbol ëd la Repùblica italian-a.

Paolo Paschetto (Tor Pelès, 1855 – 1963) fieul dël pastor batìsta Enrico, an conseguensa dël trasferiment ëd la famija a Roma a l’avìa frequentà ’mbelelà l’Institut ëd Bele Art, anandiandse a espon-e, ancora motobin giovo, ant le mostre organisà da l’Union ëd jë student ëd le Bele Art.[1]

A l’é stàit n’artista polivalent, passand da la xilografìa a la gràfica, da l’euli a la frësca, da la pitura religiosa al paisagi. Pijà ’l diploma ’nt ël 1909, a l’avìa ancaminà a travajé ’nt ël camp ëd l’anlustrassion, dissegnand cuvertin-e për vàire arviste.

Ant ël 1911 a l’avìa fàit le cuvertin-e e vàire dissègn për ël lìber «Piemonte», ch’a fasìa part ëd la serie «Guide regionali Illustrate» e publicà da la Diression General ëd le Ferovìe dlë Stat.[2] Ant ël 1914 a l’era stàit ciamà a ocupé la càtedra d’«ornà» a l’Institut ëd le Bele Art ëd Roma, ch’a l’avìa tenù për 35 ani fin-a a rivé a la pension ant ël 1948. Semper ant ël midem ann a l’avìa fàit le decorassion dël neuv templi valdèis ëd piassa Cavour e, ant ël 1924, i dissègn për vedrìa për la Cesa Metodista dla capital.

An costi ani midem a l’avìa vagnà ij concors për le decorassion për quaidun-a dle sale dij Ministeri dj’Intern e dl’Istrussion e dël Campidoglio.

Ant ël 1932 a l’avìa fàit lë sbòss ëd la colòna ’d Chanforan, tirà su për l’aniversari ch’a fasìa 400° ëd l’adesion dij valdèis a l’Arforma Protestant, ch’a l’era tenusse ambelelì. Ant ël 1939, su arcesta dla Tàula Valdèisa, a l’avìa fàit la frësca për l’àbside dl’àula dël sinod ëd la Ca Valdèisa ’d Tor Pèles.[3] A l’avìa ’dcò dissegnà na neuva version dël sìmbol valdèis visadì la girìndola anvisca con la fiama contornà da set ëstèile.[4]

Su comission ëd le Pòste Italian-e a l’era stàit autor ëd quàich francobol: a la fin ëd la Sconda Guèra Mondial a l’avìa dissegnà 8 dij 23 francoboj ëd la prima serie surtìa dòp dël conflit e ciamà «Democratica» (1945-48) dai filatélich e fin-a 3 ëd j’eut francoboj për la prima surtìa ’d Pòsta Aerea (1945-47). Na mostra përmanenta ’d soe euvre a l’é ospità ant l’edifissi ch’a l’è dedicà al Sénter Cultural Valdèis a Tor Pèles.

Ant ël 1948 Paschetto a l’avìa vagnà ’l concors për ël neuv sìmbol ëd la Repùblica Italian-a che as peul vëdde su tuti ij document ufissiaj ëd lë Stat. La stòria ’d cost sìmbol a l’é assè longa e angavignà ch’a val la pen-a savèjla.

Ai 27 d’otóber 1946 ël Pressident dël Consèj Alcide De Gasperi a l’avìa nominà na Comission, con l’angagg dë studié ’l sìmbol ëd la Repùblica. Rivà ai 5 ëd novèmber la Comission, pressiedùa da l’on. Ivanoe Bonomi, a l’avìa butà feura la crija për ël concors. A j’artista a vnisìa arcomandà ’d propon-e ’d sìmboj sempi e ch’a fusso bel fé da capì, dësgropà da qualsëssìa arferiment ai vàire partì polìtich. A l’era decidusse ’d buteje ’ndrinta ’dcò la stèila d’Italia e ’d pijé ispirassion dal sens ëd la tèra e dle Comun-e. Ai prim sinch classificà a sarìa ’ndaje un premi ’d 10.000 lire.

Ij dissègn presentà a j’ero stàit 637, a euvra ’d 341 concorent, ma gnun a contentava j’aspetative. La Comission a l’avìa donca selessionà ’n grup ëd 5 artista al qual a l’avìa dëscarià ’l badò ’d pronté ’n tema gràfich bin precis, stabilì ai 14 dë dzèmber: l’element prinsipal a dovìa esse na cinta ’d muraje pien-a ’d tor con na pòrta duverta, ch’a l’avèissa la forma ’d na corona, completà da la rafigurassion dël mar, da na stèila con sinch ponte e miraco ’dcò dal mòt «Unità, Libertà».

La comission a l’avìa sernù, ant la seduta dël 13 gené 1947, un dij tre ësbòss presentà da Paolo Paschetto al qual a sarìa andajte d’àutre 50.000 lire e l’incàrich ëd pronté ’l dissègn definitiv. Ant ij di apress a vnisìo furnìe a l’artista d’àutre indicassion fin-a ch’a sarìa rivasse a la version definiva, così dëscrita: «Campo di cielo alla corona di otto torri, al naturale, accompagnata in capo dalla stella d’Italia, raggiante, d’oro, e in punta dal mare ondoso. Il tutto incorniciato da due rami d’olivo con le scritte in basso (sinistra) Libertà (destra) Unità».[5]

Combin ch’a fusso fasse gròss ësfòrs, lë sbòss, esaminà da la Ciambrea Costituent apopré n’ann apress, ant la seduta dël 19 gené 1948, a l’era nen ëstàit considerà a basta e donca a l’era sùbit anandiasse la nòmina ’d n’àutra Comission e a pronté n’àutra crija për n’àutr concors, sta vira a tema lìber.

Mach ant na sman-a a j’ero rivà 197 sbòss, mandà da 196 artista. La Comission, ancora na vira, a l’avìa sernune un ëd coj presentà da Paolo Paschetto. Sta vira as tratava ’d na gròssa stèila tacà a na roa d’ingranagi e postà an mes a doi branch d’uliva e ’d rol. Ai 31 ëd gené ’l sìmbol, con quàich modifica ’nt ij color e an mes a ’d dëscussion assè anvische, a vnisìa aprovà an manera definitiva da la Ciambrea Costituent. Apress, ai 5 ëd magg, a vnisìa promulgà ’l decret ufissial d’adossion, n. 535, publicà con ël dissègn, sla «Gasëtta Ufissial» dij 28 ëd magg, che parèj a descrivìa l’ansëgna: «L’emblema dello Stato, approvato dall’Assemblea Costituente con deliberazione del 31 gennaio 1948, è composto di una stella a cinque raggi di bianco, bordata di rosso, accollata agli assi di una ruota dentata, tra due rami di olivo e di quercia, legati da un nastro rosso, con la scritta di bianco in carattere capitale “Repubblica Italiana”».[6]

Ël motiv ëd la stèila a rapresentava na quàich continuità con ël passà da già che la stèila a sinch ponte a l’avìa fàit soa prima aparission ant ël 1870, quand ch’a l’era stàita butà (sot-dzora) sël corm dël pavajon ant l’ansëgna dël Règn d’Italia.

Santacros ëd Civass