Fonte: Piemontèis ancheuj

Duminica 4 dë stèmber [2011] a l’han durbì le pòrte le cite sinagòghe dël Piemont, e tra coste i l’oma vorsù visité cola ’d Carmagnòla, dont i smonoma chèiche nòta stòrica.

L’intrada as treuva an Contrà Bellini, anté che fin-a al 1848 a l’era ’l Ghèt; ancor ancheuj a l’é conossùa dai pì vej coma «la contrà dj’ebreo».

Parèj ëd tute le sinagòghe ante-emancipassion a mostra gnun segn da fòra, a smija na ca coma j’àutre, nen dovenda fé stri con ij sentiment dël pòpol cristian.

Adess al pian tèra a-i é na cita, ma bin soagnà, esposission an sl’ebraism piemontèis.

Al templ as riva montand su ’d na cita scala, parèj che as realisa un-a dj’obligassion che dev rispeté na sinagòga: avèj pa nen dëdzora, përchè De a l’é ’l pì àut.

L’aredament a l’é franch baròch, miraco ’d minusié catòlich, e lolì a fortiss la convivenza pasia dla cita comunità (a tocava ij 100 ant ij temp pì boneuros) con cola local.

Andrinta, as peul disse ch’a son ëd cite ciadeuvre l’aron, l’armari ch’a goerna ij rolò dla Toràh, e la tevà, ël crijor (it.: pulpito) a baldachin. An sël ripian adess a l’han piassà ij banch che ai sò temp a servìo për la scòla d’ebràich e ’d coltura religiosa ch’a portava al bar mitzvàh, sirimònia anté ’l fieul a lesìa un tòch ëd la Scritura e a intrava ’nt la comunità aranda a j’òmo. Da n’àutra scala, pì cita, as riva al matroneo, d’anté a assistìo al ritual le fomne.

Costa sinagòga, che ant ël parlé ebreo-piemontèis as ciamava scòla (schule an yiddish) a l’ha ospità l’ùltima fonsion dël 1939.

(Giusep Goria)