Fonte: Piemontèis ancheuj

Arivo nebie e frèid, a chërs la veuja d’antanesse aranda ’l feu … pardon, aranda na sorz ëd ragg … infraross (!) e d’amné ’l toirol ant ël paireul ëd la polenta. E, për l’ocasion, an dësfojand jë scartari pì ampovrà, am robato traman feuj e feuj ch’a armen-o a la testa viròira d’un diplomàtich merican da j’euj aùss e la piuma àgil, che a sò temp a l’ha avù la fortun-a ’d dëstraversé l’Euròpa për agn e agn. I scrivo fortun-a përchè ant la stòria dl’umanità ’l ’700 a risulta un dij sécoj pì splendrient.

I son donca ambatume an Joel Barlow e soe poesìe. Nassù ël 24 mars dël 1754 ant ël Connecticut, a l’è rivà a esse ministr dë Stat e diplomàtich con ël president James Madison. Come ambassador a l’ha viagià dzortut an Euròpa, për meuire tut sol a Zarnowiec (Polònia) ant ël 1812, quand a Turin a comandavo ij fransèis. Na polmonite a l’ha portaslo via antant che, an caròssa e con ij cosàch sij garèt, a corìa anvers Paris për scampela e, sì possìbil, ancontré Napoleon.

An col temp Napoleon a l’era stàit batù dai russi e a j’era an viagi për torné an Fransa a bërlichesse le piaghe e ’l magon. Joel a l’è pa nominà e arcordà come poeta, bele ch’a l’abia scrit quàiche poema e vàire tratà ’d politica e giurisprudensa; lòn ch’a l’ha anciarmame ’d so travaj an rima a l’è n’òda eròica sla polenta! Un ver poema con l’inglèis colorì ’d soa época, doa lë scritor a conta d’avèj provà an Àuta Savòja, con lerme e comossion, tut sùbit ël përfum, peui ël gust e la consistensa ’d col aliment tastà da masnà e mai dësmentià.

Là, ant la Mérica, a lo ciamavo «hasty pudding», che a veul dì «bodin-dësgagià».

Oh, la bela dëscuèrta! La polenta! Che delissia dë liura antrà Euròpa e Mérica! Cost poema a pòrta la data dël 1793 e l’ambient a l’è Chambéry, pien invern e fiòca, doa la polenta a l’è stàita (e për quajdun a l’è ancora), scampé da la fam. La blëssa dël poema as ricupera ant na bela e carëssanta ironìa, masentà con ël gust d’un magìster ëd paròle e esperiense, che a bàrziga autorità ’d tute sòrt. Ël ghëddo a l’è col d’un poema épich, eròich, che a buta alegrìa.

Mi i canto le dossësse ch’i conòsso,

l’incens ëd la matin, la bon-a sin-a;

dossësse ’d mè bonèt drinta la scuela:

a sglissa sël palat, l’ànima a ispira;

Aranda ’l làit ancora càud ëd manza:

cola sostansa mës-cia con la toa

a mòdera ’l calor sla crësta an àut

e mi vanso ’d sofié mentre ch’i mangio.

Oh, s’a podèissa ’l doss cant emblemàtich

com la bagna gentil score sla lenga !

E, com i la gusto, mè vers a sonèissa

e antant ch’as fan sostansa, as fèisso rima!

Tò nòm pa tròp poetich a podrìa

schivié la Musa o fé dann a toa fama;

ma, ben obligà, butandse aranda,

ij poeta e ij sovran s’anchinerìo!

…

Mè car bodin, l’anciarm ben amprevù

së spantia an mi, trovandse sì an Savòja!

Për ël mond viroland, për stra malasie,

Minca leu l’è mia tèra e mia meison,

l’ànima as pàsia e a treuvo scamp j’afann

e saluto j’amis mai dësmentià.

Vàire vire an arserca sensa ésit

ant la Paris mascheugna i l’heu sercate

andoa Bàccus sfacià mënand sò breu

da la matin a usurpa minca tàula.

Ant ël fum a së sperd Londra e ’nt ël té,

ij merican barbojo pà tò nòm:

chi a lo disèissa (ofèisa a la borgià),

a fruterìa n’avis legal dël Rè!

Sicome ’l clima sbiés l’ha pàu dël sol,

Sot nebie e gel a rivo a odié la melia

Ch’a chërs fastosa sot le pieuve pasie,

pieuve concise e sol splendrient, divin!

…

Le Nassion ch’a vivòto sota ’l sol

levant, com ij fransèis, at ciamo «polanta»

ma an toe tère native (i ven-o ross),

giù an Pennsylvania «Mush» at definisso!

An riva a l’Hudson, gent rivà dal Belgio

T’ofend e ’t mangia come la «suppawn».

Ma mi i l’heu conossute da masnà

E tò ver nòm a son-a «Hasty-Pudding»

N’andi d’antan, clàssich, e n’ironìa carëssanta che a conquista nòsta fantasìa e a riva a fene arvive ’l tëbbior ëd le cusin-e ’d dosent agn fa. Ch’a va d’acòrdi con l’invern che i vivoma.

(Romano Fea)