Grazie alla collaborazione con la prestigiosa rivista “Piemontèis ancheuj”, edita dal Centro Studi Don Minzoni, su “Civico20News” si apre una nuova rubrica in lingua piemontese intitolata “Note di cultura piemontese”.

In questa rubrica saranno pubblicati articoli, di vario contenuto e di diversi Autori, a suo tempo apparsi su “Piemontèis ancheuj”.

Iniziamo con “Quand a tron-a e a tira vent” di Santacros ëd Civass (Claudio Santacroce).

Fonte: “Piemontèis ancheuj”

Ancheuj tuti ij mojen d’informassion (television, radio, giornaj, l’aragnà d’Internet) a smon-o tuti ij di le prevision dël temp relative a ’d region pì o meno grande (Euròpa, Italia, Piemont, Turin) con ël but ëd fé avèj, a chi ch’a veul savèj-je, j’indicassion ch’a servo a chi ch’a travaja coma për ël temp lìber. Coste prevision as son fondà su ’d prinsipi sentìfich motobin avansà che a përmëtto d’oten-e d’arzultà semper pì giust e precis.

Tutun, dzortut ant le campagne, a suvravivo ancora ’d proverbi e ’d manere ’d dì, fondà su d’osservassion përdùe ’nt ij sécoj, tramandà da na generassion a l’àutra, ch’a peulo consente ’d fé ’d prevision locaj ant lë strèit e con na scadensa curta, ma ch’a guern-o ’dcò na percentual assè àuta ’d precision.

Vardé-sì cheicadun ëd costi proverbi dël teritòri «afidabij e garantì».

Prové për chërde!

Turin

«Vent da Susa dòp tre di o as nia o as brusa»

Quand che ’l vent a riva da la comba ’d Susa (da ponent), ant ij di apress o ch’a farà ’d piuvere o ch’a-i sarà càud e sèch.

«Quand le nebie a van a la Val d’Osta, pija ij fer e pòrtje a sosta»

Quand che le nìvole a van vers la Val d’Osta (a setentrion) a bzògna artiré j’atrass përchè a piuvrà.

Seto Turinèis

«Quand che ’l vent a va vers Civass, pija le vache e menje a spass; quand che ’l vent a va vers Turin, pija le vache e portje ’ndrinta»

Quand ël vent a sofia vers Civass (a orient) a farà bel temp, mentre quand ch’a sofia vers Turin (a ponent) a l’é bel fé pensé ch’a piuvrà.

Piass (frassion ëd Laurian Pò-Turin)

«S’a tron-a vers Turin, pija ij beu e butije drin; s’a tron-a vers Cocnà, pija ij beu e va a laurà»

Quand a tron-a vers Turin (a ponent) a farà brut, mentre quand ch’a tron-a vers Coconà (vers orient/mesdì) ël temp a sarà bel.

Mesnil (bassa Val ëd Lans-Turin) lenga franch-provensal

«Can quë Calcant ou i eu la crèsta, è pieut dvant qu’ sé fèsta»

Quand l’Uja ’d Calcant (a mesdì) a l’ha la crësta (ëd nìvole) a piuvrà anans ch’a sia festa.

«Can quë l’nèbie ou vont vers Rivet, pijte lou rastèl e fèina prest»

Quand che le nìvole a van vers Rivet (a setentrion), pija ’l rastel e fà an pressa ’l fen përchè da sì an pòch a vnirà temp brut.

Cialambert (Val Granda ’d Lans-Turin) lenga franch-provensal

«Cant que al nèbbias ou vant vers Ala, pij la sessa e fò l’andana; cant que al nèbbias ou vant a Sparoun, coun lou rastèl fò li baroun»

Quand le nìvole a van vers Ala dë Stura (a mesdì), pija la faussìa e fa l’andan-a (da già che ’l temp a sarà bel as podrà tajé ’l fen e butelo a sëcché); quand che le nìvole a van vers Sparon ant la Comba dl’Eva d’òr (a setentrion), con ël rastel a venta fé ’d baron ëd fen (an manera ch’as bagna ’d meno da già ch’as prevëd la pieuva).

Varisela (Val Sronda-Turin)

«Quand a tron-a vers Lans, pija ij beu e va anans; quand a tron-a vers Moncalé, pija ij beu e torna ’ndaré»

Quand ch’a tron-a vers Lans (a setentrion), pija ij beu e va a lauré ij camp; quand ch’a tron-a vers Moncalé (a mesdì), a l’é mej tornesne a ca.

Tor Canavèis (Turin)

«S’a l’é brut vers la montagna, pija i vache e va ’n campagna; s’a l’é brut vers Turin, pija i vache e pòrtje drin»

Quand ch’a l’é brut ël temp vers la montagna (a setentrion), va pura a travajé; nopà s’a l’é brut vers Turin (a mesdì), pòrta le bestie ’nt la stala.

Vërslèis

«Temporal an sël Monfrà, pija la sapa e scapa a ca; temporal an sla montagna pija la sapa e va ’n campagna»

Se ’l temporal a l’é sël Monfrà (a mesdì), torna an pressa a ca përchè a piuvrà, mentre se ’l temporal a l’é sle montagne (a setentrion), sta pura tranquil a travajé an campagna.

Fara noarèisa (parlada local)

«Chènt la vèla la varda ’nver Varzé, guma l’acqua aj pé»

Quand che la vela (la bandierin-a ch’a marca ’l vent) a l’è virà vers Vërsèj (a mesdì), i l’oma giumaj l’eva ai pé.

Blin (Val Varàita-Coni) lenga occitan-a

«Se les nebies von vès Mairo, pren ta fourcho e fenairo. Se les nebies von vès Mòurìn, prèn ta foucho e bèto dedìn. Se les nebies von vès Po, fenàiro qui po»

Se le nebie a van vers la Val Màira (a mesdì), pija ’l trent e va a fé fen, përchè a farà bel temp. Se le nebie a van vers Maurin (an Fransa, a ponent), pija ’l trent e butlo ’ndrinta, përchè prest a piuvrà. Se le nebie a van vers la Val Pò (a setentrion), fà ’l fen chi ch’a peul, përchè a l’é probàbil ch’a ven-a a pieuve.

Costa a l’é mach na cita sernia ’d proverbi e manere ’d dì, a-i na son motobin ëd pì, ma se vojàutri i na seve cheicadun original fen-lo savèj e i lo publicheroma ’nt n’àutr artìcol su cost argoment.

Santacros ëd Civass