Fonte: “Piemontèis ancheuj”

La granda atris dël cine e ’d teatro, Caterina Boratto, nà a Turin ai 15 ëd mars dël 1915, a l’é dëstissasse a Roma ai 14 dë stèmber 2010 finiend an costa manera soa vita su costa Tèra.

Soa stòria a s’anandia bin da lontan. Sò nòno, Àngel, piemontèis, vers la fin ëd l’Eutsent a l’era emigrà an Mérica andasend a serché ’d fortun-a; ambelelà, ant j’Ëstat Unì, a l’avìa duvertà na distilarìa a Baltimora andoa, dòp pòch temp, a l’avìa marià na cantant lìrica scossèisa. Da cost mariagi a nassìa, a Brooklin, Maurilio ’l futur pare ’d Caterina.

Dël nòno Àngel a j’ero përdusse le pianà da quand ch’a l’era an-namorasse ’d na bela cavalarissa russa ch’a travajava ’nt un sirch a New York; i doi a j’ero scapà për Istambul su un bastiment a vapor e ’d lor a l’era pì nen savusse gnente. Ël giovo Maurilio, sitadin merican, a l’età ’d quìndes ani, con vàire dificoltà, a j’era riessì a artorné a Turin ansema a la mare. Butandse ’d bon-a veuja e con tanta fatiga a l’era ancaminasse a studié e bin lest as diplomava an ragionerìa; a disdeut ani a l’avìa conossù na bela fija turinèisa ch’as ciamava Albertin-a, a j’era an-namorasse così s-ciass che ’nt l’invern dël 1910 as la sposava. Da cost matrimòni a sarìo nassù, dzorpì che Caterina, Giuseppe, Nando, Filiberto e Renato.

A l’era peui s-ciopaje la Prima Guèra mondial e ’l Pare ’d Caterina, bele ch’a fussa ’n sitadin merican, a l’era partì për ël front. Për mérit ëd guèra a l’era stàit promòss capitani; a l’avìa combatù sël Mont Ortigara e a l’era ’dcò stàit pijà përzoné da j’austriàch. Për la famija Boratto, che an coj temp a stasìa an fond a contrà Cibrari, a j’ero stàit d’ani assè malfé, pien ëd miseria e ’d povertà.

Ant j’ani apress, Caterina, a s’arcorderà peui semper ëd quand ch’a duvertava le fnestre e la ca a s’ampinìa d’un përfum ëd màndole tostà e vanìja ch’a rivava da l’avzin-a fàbrica ’d cicolatin Streglio.

Dòp ëd la guèra ’l pare, arcordà coma n’eròe, a l’era dventà vice-diretor ëd la banca Comercial, ma a l’era stàit obligà a dé le dimission përchè a vnisìa acusà d’esse contra ’l fassism. Për boneur ch’a l’avìa trovà n’impiegh a le Cartiere Burgo e parèj a podìa provëdde a manten-e la numerosa famija.

La giovo Caterina, che tuti a s’anciarmavo a vardé për soa blëssa, bionda con ij cavèj longh, a studiava cant e piano. Un di, a l’età ’d vintun ani, a l’era presentasse a ’n concors ëd cant bandì da l’E.I.A.R. (N.d.R. La RAI d’ancheuj); ant la comission esaminatris a-i era fin-a ’l grand compositor Pietro Mascagni che, dòp d’avèjla scotà, a l’era complimentasse con chila.

Ancoragià da cost sucess, Caterina a seguitava a studié cant e piano fin-a a quand, un bel di, l’atris Evelina Poli, sentendla canté a l’avìa capì che cola fija a l’avrìa avù ’d gròsse possibilità sia coma cantant che coma atris. La Poli a l’avìa portala a Roma ’ndoa che ’l regista Guido Brignone a l’avìa scriturala, coma protagonista feminin-a, për ël film «Vivere!», dacant al famos tenor Tito Schipa. A l’era l’ann 1937 e a s’anandiava la cariera e la fama ’d Caterina Boratto davzin ai pì grand ator ëd col’época. Ant ël gir ëd doi ani a l’avìa girà sinch film. A l’é ’dcò ant cost period che Caterina a l’era trovasse a vive na stòria d’amor tormentà con Tito Schipa.

Louis B. Mayer, ël padron ëd la Metro, a l’avìa visionà ’l film «Vivere!» e a l’avìa proponuje na scritura. Ant ël gené dël 1939, compagnà da Tito Schipa, Caterina Boratto a s’ambarcava sla nav Andrea Doria e a rivava peui a Hollywood andoa ch’as ancontrava, fasend ëdcò amicissia, con tuti ij pì grand ator e regista che an coj ani a j’ero famos ant ël mond dël cine: Tyrone Power, Marlene Dietrich, Spencer Tracy, Francis Scott Fitzgerald, Clark Gable, Greta Garbo, Robert Taylor e motobin d’àutri.

Belavans che cost seugn merican a l’era durà pòch; an Italia a l’era s-ciopaje la guèra e ij sò frej a j’ero partì për ël front. Caterina a j’era ’mbarcasse su un bastiment a vapor për torné an Italia, a j’era sola e ’l viagi a l’era durà apopré tranta di, ma rivà an Spagna a l’avìo pijala për na spìa e parèj a l’avìo sequestraje tuti ij so efèt përsonaj e tuti ij guadagn ëd tre ani ’d travaj. Caterina a l’era rivà a Turin mach con lòn ch’a l’avìa adòss. La sità a l’era squasi dëstruta dai bombardament e an costa situassion dramàtica a l’avìa conossù e vorsù bin al famos pilòta Guido Guidi ’d Romena; a sarìa stàit un grand amor che belavans a trovava na fin tròp lesta përchè Guidi a muirìa ant un incident con l’aeroplan. Ant ël midem temp a j’ero ’dcò mòrt ij doi frej ëd Caterina (un a Cefalonia). Caterina as mariava peui con ël padron ëd la Clinica Sanatrix, ch’a l’era sla colin-a ’d Turin, e ’ndoa, con grand coragi e arzigand soa vita, a l’avìa curà ij ferì ’d guèra, stërmà ’d partigian e fin-a Vittorio Valletta, ël pressident ëd la FIAT.

Belavans col matrimòni, fàit an pressa e ch’a-j lassava nen la manera d’esprimse, a ’ndasìa a baron; Caterina a tornava a Roma e a arpijava a fé ’d cine e ’d teatro dacant ai pì grand ator e regista italian dël temp, ch’a l’avìo vorsuje bin e stimala për soe virtù. A l’avìa travajà con ij regista Bonnard, Freda, Federico Fellini, Alessandro Blasetti, Massimo Franciosa, Pier Paolo Pasolini, Dino Risi, Nanni Loy e tanti d’àutri, ansema a j’ator e atris pì popolar, fra ij quaj Vittorio De Sica, Alberto Sordi, Ugo Tognazzi, Anna Magnani e tuti j’àutri.

A l’avrìa peui nen mach fàit ëd film ma ’dcò travajà an teatro e a la television. Tutun chila a vorìa bin a Turin, as sentìa turinèisa e minca vira ch’a tornava ’nt soa sità as fërmava a l’Hotel Euròpa, an piassa Castel, e a spassëggiava për la sità coma na prinsipëssa d’àutri temp.

Soa vita a l’é stàita dramàtica e burascosa, marcà da la pèrdita dj’afet pì car, da j’amor dëstrut, da ’d dolor sensa fin e da grande sodisfassion artìstiche. Chila a l’era àuta, pì che bela e bionda e costa soa blëssa a sarìa restà semper la stessa ’nt ël temp.

Caterina Boratto a l’é stàita na granda diva dl’época dij teléfono bianch, ma a l’era semper comportasse pròpi al contrari dle dive con soa manera ’d fé elegant da vera sgnora dla veja Turin.

Le fòto publicà con cost artìcol a fan part ëd l’archivi ’d Tiziano Passera al qual a va nòstr ringrassiament.