p { margin-bottom: 0.25cm; direction: ltr; color: rgb(0, 0, 0); line-height: 120%; widows: 2; orphans: 2; }p.western { font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; }p.cjk { font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; }p.ctl { font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; }

Fonte: “Piemontèis ancheuj”

Ant le sale d’esposission ëd l’Archivi Stòrich ëd la Sità ’d Turin a son butà an mostra apopré otanta rapresentassion ëd devossion popolar stampà, tra ’l 1840 e ’l 1870, an litografìa a color, da vàire ca litografiche turinèise (2010).

J’imàgini esponùe a son an part ëd proprietà dl’Archivi Stòrich ëd Turin, ch’a na guerna pì che tërzent, e an part prëstà da un colessionista privà. A son ëd figure ch’a rapresento un mond sempi e popolar e a j’ero vendùe dzortut ant ij pais andoa che la gent ùmil a l’era assè divòta; bele se a costavo pòch, për lor a l’era semper un sacrifissi ’l cateje, ma ’l rispet vers ël Sant Protetor a l’era grand e an tute le ca, pì che àutr an cole dij pì pòver, a vnisìo pendùe a le muraje le mistà dij Sant, ai quaj as podìa ciamé agiut an cas dë bzògn.

Coste stampe a vnisìo vendùe dë ’dnans a le cese e as mostravo a la gent pendùe a ’n cordin opura as podìo vëdde a le fere o ai mërcà. A son pròpi d’imàgini ch’a conto la devossion ëd minca di dla gent pòvra, soens ch’a savìa nì lese nì scrive, ma che a pregava ij Sant për esse tenùa san-a da le maladìe, përchè l’arcòlt a fussa bon, për guerné le bestie da travaj, për nen esse ciapà da la lòsna, da la tempesta o dal feu e le fije da marié ai pregavo con la fiusa ’d trovesse un bon ëspos.

Costa a l’é na stòria longa che a riva da lontan e che, për sécoj, a l’ha compagnà ij miserèivoj ant la fatiga e ’nt la vita ’d tuti ij di.

Campagnin, artisan, comerciant e minca categorìa a l’avìa ij so Sant d’arferiment ch’as memoriavo ’nt j’arcorense stabilìe con ëd mësse e procession, ma a j’ero ’dcò d’ocasion për ancontresse con j’àutre famije e na scusa për fé festa.

Na vira, anans ch’a surtèissa la meisin-a moderna, a l’era bel fé meuire a tute j’età; as ciapavo le maladìe che ancheuj a-i son pì nen, a-i ero ij contagg ch’a ciapavo le përson-e, le bestie e le campagne e pòche a j’ero le possibilità ’d fé front a le dësgrassie; l’ùnica speransa a l’era la fé an coj Sant che la Cesa a l’avìa mostraje coma Protetor. La gent, dzortut an provinsa, a vivìa bin davzin a la Cesa, a partessipava a le feste religiose, ai pelegrinagi ai Santuari, a l’avìa devossion vers j’arlichie, a ’ndasìa a le procession, a scotava ij precet e la dutrin-a, a pregava e a fasìa penitensa.

Dle vire, chi lo sà për qual motiv nen bel fé a spieghesse, a capitavo ’d varision sia a j’òmini che a le bestie o a së riessìa a fé ’d bon arcòlt bele che la suitin-a a fussa meprisanta.

An costa mostra i trovoma quàich imàgine dla Consolà, tant venerà dai Turinèis, ëd San Gioann Protetor ëd la sità ’d Turin, ma dzortut dij Sant onorà da le confrerìe coma San Crispin e Crespinian, Protetor dij calié, Sant’Ana Protetriss ëd le lavandere e dle sartòire, San Lorens ch’a vnisìa ’nvocà contra j’incendi ’nt le campagne, Protetor dij cusiné e dij pompista, San Ciafré motobin venerà ant j’anviron ëd Salusse, San Gra Protetor dj’arcòlt e ciamà an agiut contra la tempesta e dòp tante d’àutre mistà con la Madòna d’Oropa, Sant Andreja, Santa Maria Madlen-a, San Pé, Sant Stèo, San Valentin.

Ant l’Eutsent un gròss contribù a coste rapresentassion a l’é stàit dàit da jë stampador a litografìa, brav artisan che a-j publicavo a bonpat, quàich vira fin-a a gràtis mach për soa devossion, parèj con le figure dij Sant a contavo ’dcò le stòrie normale ’d minca di. Ant la metà dl’Eutsent a j’ero bin disneuv jë stabiliment litogràfich turinèis che a l’avìo aderì a la publicassion ëd coste euvre d’art sacrà popolar, che da la sità a së spantiava për le campagne piemontèise andoa che la greva fatiga dij campagnin e dij pòchi artisan a vnisìa tenùa su da na fé sempia, ma sclinta, ch’a soportava j’antrap ëd l’esistensa, ij contagg, le maladìe e la mòrt.

Ël catàlogh ësquisì ’d costa mostra (2010) a l’é stàit cudì da la dotorëssa Luciana Manzo con un contribù ’mportant da part dël colessionista Guido Cavalli.

Donca costa a l’é na mostra da nen perde e da vëdde a tuti ij cost, për ij grand ma ’dcò për le masnà, përchè a dà le drite për capì n’época ch’a-i é pì nen, ch’a fà arvive ’d sentiment sempi e popolar d’un temp passà ’d quand che n’orassion o un cit bochèt ëd fior butà ’ndrinta o dë ’dnans a ’n pilon a dasìo fiusa ’nt ël doman e coragi për tiré anans.