Fonte: “Piemontèis ancheuj” 

A l’é nen possìbil, an così pòch ëspassi, trassé un panorama dël glorios ISTITUTO ’D BELE ART ËD VËRSÈJ. Im lìmito a dé quàich notissia stòrica.

L’Istituto a l’ha orìgin ant ël 1841 a euvra d’un grup ëd Vërslèis, la pì part aristocràtich ampegnà ant ël social e ant la beneficensa, con ël but d’istituì na Scòla a gràtis ëd Disegn adressà a j’artisan e a j’ovrié.

Vërsèj a l’ha sèmper avù na longa tradission ëd pitor che già ant ël XVI sécol a vantava artista motobin avosà. L’intension a l’era ’dcò cola ’d porté anans la tradission artìstica dasend la possibilità, a j’anlev pì brav, ëd përfessionesse ant j’Academie ’d Brera a Milan o a l’Albertin-a ’d Turin.

Ël Cont Feliciano Arborio ëd Gatinèra, sòcio fondator ëd la Scòla ’d Disegn, a soa mòrt ant ël 1854, a l’ha lassà an ardità a costa istitussion un notévol patrimòni an teren, tant che la scòla a podèissa continué a fé ’d progress e a svilupesse.

Parèj ant ël 1861 a l’é trasformasse an Istituto ’d Bele Art.

J’iscrit a j’ero tanti e brav; tante a j’ero le fije.

Tra ’l 1870 e ’l 1880 as registro pì ’d 2300 iscrit ëd tute le categorìe. Tra ij prim Maestro i arcordoma Giuseppe Costa vàlid insegnant ëd Disegn a Man Lìbera e Pietro Narducci che a tnisìa ’l Cors ëd Figura.

Ël rédit considerévol ëd l’Istituto a përmëttìa ’d creé incentiv e sussidi ai giovo meritévoj.

A l’é istituisse ’dcò na Scòla ’d Plàstica për creé dij giovo scultor e a sto propòsit a l’é stàit ciamà a mostré lë scultor milanèis Ercole Villa, artista famos.

L’Istituto, con sò insegnament rigoros, a l’era stàit bon a formé diversi anlev meritévoj ëd borse dë studi trienaj për përfessionesse a Brera o a l’Albertin-a. A ògni anlev borsista as consegnava n’assegn ëd setsent lire l’ann për quatr ani.

Tra ’l 1870 e ’l 1915 bin tranta anlev ëd l’Istituto a l’han avu la possibilità ëd përfessionesse e dë dventé famos.

A sta mira a venta dé quàich notissia sij Maestro che për tanti ani a l’han mostrà a l’Istituto ant ij diversi Cors.

Giuseppe Costa (nà a Vërsèj ant ël 1830) a l’ha studià pitura a l’Academia Albertin-a ’d Turin e përfessionasse a Roma; a l’è dedicasse al ritrat e a la figura e a l’ha colaborà con ël fratel Carlo a le decorassion ëd la Cesa ’d Sant’Agnes ëd Vërsèj.

Pietro Narducci (nà ant ël 1793) a l’ha studià pitura a Brera e fàit j’afresch ant la Cesa ’d San Lissànder a Bergamo.

Ferdinando Rossaro (nà a Vërsèj ant ël 1846) anlev ëd l’Istituto, a l’ha mostrà dal 1879 Figura e Paisagi ant la Session Feminin-a otnend risultà strasordinari da j’otanta anleve iscrite. A l’é përfessionasse a Roma, a l’é stàit ritrattista e pitor ëd figura. Edoardo Sassi (nà a Vërsèj ant ël 1858) anlev ëd l’Istituto, a l’é përfessionasse a Brera; a l’ha mostrà al Cors d’Element d’Ornà. A l’é stàit dzortut bravìssim esecutor ëd decorassion rafinà, tra coste cola dël Foyer ëd l’Opera ’d Paris e la decorassion ëd la Cesa ’d Robbio Lomellina. A l’é dedicasse dcò a la figura e al ritrat.

Ercole Villa (nà a Milan ant ël 1827 e resident a Vërsèj dal 1855) scultor, a l’ha studià a l’Academia ’d Brera e a l’Albertin-a ’d Turin, a l’ha realisà bust e monument, a l’ha mostrà al Cors ëd Modelassion dal 1869.

N’àutr brav-brav a l’é stàit Francesco Porzio (nà a Vërsèj ant ël 1855 ) anlev ëd l’Istituto, a l’ha fàit figure, bust e stàtue për diverse cese.

Luigi Sereno (Vërsèj 1860) anlev ëd l’Istituto, a l’é përfessionasse a l’Academia ’d Brera; a l’é dedicasse a la figura, al ritrat e realisà bust e monument tra ij quàj col d’Umberto I a Vërsèj.

Attilio Gartmann (Vërsèj 1877-1928) anlev ëd l’Istituto anté ch’a oten diversi prim premi; a l’é përfessionasse a Brera. A l’ha realisà ël Monument ai Caduti ’d Vërsèj.

A sarìo ancora tanti j’artista da ricordé, ma lë spassi a disposission a l’é pòch. A venta nen dësmentié che tuti j’artista ch’a l’han frequentà l’Istituto e ch’a son përfessionasse a Brera o a l’Albertin-a ’d Turin, a son dventà famos e che soe euvre as treuvo an cese, simiteri, piasse pùbliche e colession privà. A son ëstàit ij degn continuador ëd la granda tradission artìstica vërslèisa e a l’han savù corisponde a j’esigense e a le comitense d’un’época anté la qual la sità as trasformava.